پایگاه جامعه و فرهنگ ملل نوشت : شهر کلکته مرکز ایالت بنگال غربی هند، بزرگ‌ترین شهر این ایالت و سومین شهر پر جمعیت هند با جمعیتی بیش از ۱۵ میلیون نفر است.

این شهر در کرانه شرقی رودخانه «هوگلی» و حدود ۸۰ کیلومتر غرب مرز با بنگلادش قرار دارد و بسیاری از پژوهشگران آن را پایتخت فرهنگی هند می‌دانند، کلکته محل استقرار مؤسسات ملی مهم همچون آکادمی هنرهای زیبا، انجمن آسیایی، موزه و کتابخانه ملی هند است.

این شهر دارای حدود ۸۸۴ دانشگاه، دانشکده و موسسات آموزشی است که بیشتر آنها به دانشگاه کلکته وابسته‌اند و دانشگاه کلکته به‌عنوان دانشگاه مادر، نقش مهمی در تربیت دانشجویان و شکل‌گیری چهره‌های برجسته جنوب آسیا دارد، در میان این مراکز آموزشی، دانشکده مولانا آزاد یکی از مراکز مهم و فعال به‌ حساب می آید.

*تأسیس و تاریخچه دانشکده

دانشکده مولانا آزاد کلکته با هدف ترویج آموزش جامعه مسلمان ایالت بنگال و با تلاش‌های وزیر آموزش و پرورش وقت بنگال، «ای کی فضل الحق»، و حمایت فرماندار «لرد لیتون» در تاریخ ۹ دسامبر ۱۹۲۴ تأسیس شد، این دانشکده ابتدا با نام «دانشکده اسلامیه» تحت نظارت دانشگاه مرکزی کلکته فعالیت می‌کرد.

اولین مدیر آن ای اچ هارلی عضو هیئت علمی زبان‌های شرقی دانشگاه ادینبورگ انگلستان بود، پس از استقلال هند، دانشکده به نام «کالج مرکزی کلکته» تغییر نام یافت و برای همه دانشجویان امکان پذیرش فراهم شد، اولین مدیر پس از استقلال، پرفسور اف جی اف پریرا بود و در سال ۱۹۶۰ به یاد رهبر ملی استقلال هند و اولین وزیر آموزش و پرورش مولانا ابوالکلام آزادنام دانشکده به «دانشکده مولانا آزاد» تغییر یافت.

این دانشکده نمونه‌ای برجسته از همزیستی و تعامل فرهنگی در شهر کلکته است و میزبان اساتید برجسته و متعهدی مانند بیشنو دیئو بوده است، بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشکده اکنون در پست‌های مهم ایالت بنگال غربی و سایر مناطق هند مشغول فعالیت هستند، دانشکده مولانا آزاد در طول سال‌ها توسعه یافته و جایگاه معتبر خود را به عنوان یک مرکز آموزشی برجسته حفظ کرده است، فارغ‌التحصیلان آن در زمینه‌های گوناگون در داخل و خارج از کشور در پست‌های مهم و اثرگذار فعالیت دارند.

*وضعیت و امکانات دانشکده

دانشکده از زمان تأسیس، تحت نظارت دانشگاه کلکته و وزارت آموزش عالی دولت ایالتی بنگال غربی فعالیت می‌کند، در سال ۲۰۱۶، این کالج توسط کمیته ملی ارزیابی و اعتباربخشی دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی هند (NAAC) موفق به دریافت رتبه A شد.

دانشکده دارای ۵۶ کلاس درس، ۲۴ آزمایشگاه برای رشته‌های تجربی، ۲ کلاس آموزشی ویژه کامپیوتر، یک ساختمان سه طبقه با سالن اجتماعات بزرگ و سالن سمینار، و دو ساختمان چهار طبقه متصل به ساختمان اصلی است، کل محوطه دانشکده ۵ هزار و ۱۴۳ متر مربع است،در این دانشکده ۱۴ استاد تمام‌وقت و ۲۰ استاد مدعو مشغول تدریس هستند و بیش از دو هزار دانشجو در رشته‌های علوم انسانی، علوم تجربی و بازرگانی تحصیل می‌کنند، ساختمان دانشکده به دلیل قدمت و زیبایی، توسط شهرداری کلکته به‌عنوان یک ساختمان میراث فرهنگی شناخته شده است.

*بخش زبان و ادبیات فارسی

بخش زبان و ادبیات فارسی دانشکده مولانا آزاد همزمان با تأسیس دانشکده در سال ۱۹۲۶ آغاز به کار کرد، اولین کلاس زبان فارسی در تاریخ ۲ ژوئیه ۱۹۲۶ به تدریس رئیس بخش وقت، آقای خان بهادر رضا علی معروف به وحشت، برگزار شد.

این دپارتمان دارای اساتید برجسته و پژوهشگرانی همچون عباس علی خان بهخود، هارن چاندراپال، مجیب الرحمن، عبدالسبحان، منصور عالم،  غلام سرور و تنویر احمد بوده است که خدمات ارزشمندی در گسترش زبان و ادبیات فارسی در کلکته ارائه داده‌اند.

این دپارتمان علاوه بر تربیت دانشجویان برای فعالیت‌ های فرهنگی و آموزشی، بسیاری از فارغ‌التحصیلان را برای ورود به بخش‌های دولتی، نظامی، گردشگری، هتلداری، تجارت و سایر زمینه‌ها آماده کرده است، از جمله فارغ‌التحصیلان برجسته می‌توان به عین رشید خان و سید منال شاه القادری (سفیر سابق هند در ازبکستان) اشاره کرد،  اهمیت زبان فارسی در دادگاه‌ها و ادارات دولتی، به ویژه در زمان استعمار بریتانیا که انگلیسی زبان رسمی بود، به دلیل نیاز به مترجمان برای کار ترجمه شفاهی، مؤثر و قابل توجه بوده است.

در حال حاضر بخش زبان و ادبیات فارسی تنها در دوره کارشناسی فعال است و علاقه‌مندان می‌توانند دوره لیسانس خود را در این بخش انتخاب کنند، این دپارتمان دارای شش استاد است که به دانشجویان تدریس می‌کنند، سید محمد اقبال شاه القادری (رئیس بخش و استادیار)،  غلام معین الدین، حسنا بانو، عمر خیام و خالد محمد زبیر.

*مهم‌ترین مراکز آموزشی هند

دانشکده مولانا آزاد کلکته، با سابقه نزدیک به یک قرن، یکی از مهم‌ترین مراکز آموزشی هند و به‌ویژه ایالت بنگال غربی به حساب می آید، این دانشکده با زیر ساخت‌های قوی، اساتید متعهد و برنامه‌ های آموزشی متنوع، توانسته است جایگاه معتبر خود را در آموزش علوم انسانی، تجربی، بازرگانی و به‌ ویژه زبان و ادبیات فارسی حفظ کند.

بخش زبان و ادبیات فارسی، از بدو تأسیس تاکنون با تربیت استادان و دانشجویان توانمند، نقش مهمی در ترویج زبان فارسی در منطقه و آماده‌ سازی فارغ‌التحصیلان برای فعالیت‌های دولتی، فرهنگی و تجاری ایفا کرده است، این بخش همچنان با شش استاد متخصص و با بهره‌گیری از امکانات مدرن آموزشی، دانشجویان را برای ورود به عرصه‌های گوناگون زندگی حرفه‌ای و فرهنگی آماده می‌سازد.